Tết Thanh minh 2024: Nguồn gốc, ý nghĩa, cần chuẩn bị những gì, văn khấn - mâm cúng Tết Thanh minh?

Tết Thanh minh là gì?

Tết Thanh minh không cố định thời gian, sau khi kết thúc tiết Xuân phân và bắt đầu tiết Cốc vũ.  Đây là một dịp lễ truyền thống của người Việt Nam cũng như một số nước Châu Á. Tết Thanh Minh được coi là dịp để tưởng nhớ, kính cẩn và báo hiếu đối với các tổ tiên đã qua đời. Trong ngày này, người Việt thường thăm mộ, làm sạch, cúng dường và treo giấy vàng để cầu mong cho linh hồn tổ tiên được bình an và hạnh phúc trong thế giới bên kia.

Ngoài việc thăm mộ và cúng dường, Tết Thanh minh còn là dịp để gia đình tụ tập. Trong các nghi lễ truyền thống, người Việt cũng thường thực hiện các hoạt động như đốt vàng mã, thả hoa giấy và tiến hành các nghi thức tôn kính tổ tiên.

Tết Thanh minh 2024 rơi vào ngày nào?

Tết Thanh minh 2024 rơi vào ngày 26/2/2024 âm lịch nhằm ngày 4/4/2024 dương lịch.

Tết Thanh Minh được lập lịch theo quan niệm của các nước phương Đông. Về nghĩa đen, Thanh có nghĩa là khí trong, Minh là sáng sủa. Tiết Thanh Minh mang ý nghĩa trời đã vào mùa xuân, khí trời trong lành, ánh nắng chan hòa.

Theo lịch, tiết Thanh Minh bắt đầu sau 45 ngày kể từ Lập Xuân và 105 ngày sau Đông chí. Tiết này kéo dài trong khoảng 15-16 ngày, trong đó ngày đầu tiên chính là Tết Thanh Minh. Năm 2024, Tết Thanh Minh rơi vào ngày 4/4 Dương lịch, tức ngày 26/2  âm lịch và kết thúc vào 20/4. 

Nguồn gốc Tết Thanh minh

Tết Thanh Minh có nguồn gốc từ Trung Quốc, bắt đầu từ thời nhà Chu (1122 TCN - 256 TCN). Có hai thuyết chính về nguồn gốc của Tết Thanh Minh:

Thứ nhất, theo truyền thuyết, vua Thuấn - một vị vua thời cổ đại của Trung Quốc bị chết đuối ở sông Hoài. Do sông tràn bờ nên mộ của Thuấn bị nước cuốn trôi. Người dân định kỳ làm lễ cúng Thuấn để giữ lại linh hồn ông khỏi trôi dạt. Từ đó hình thành nên tập tục mỗi năm vào khoảng tháng 3 âm lịch, người dân Trung Quốc làm lễ cúng đại vương Thuấn. 

Thứ hai, Thanh Minh có nghĩa là "thanh" là trong sáng, "minh" là sáng sủa. Đến tháng 3, thời tiết ấm áp, sáng sủa, cây cối xanh tươi nên được gọi là tiết Thanh Minh. Người xưa chọn thời điểm này để làm lễ tảo mộ tưởng nhớ tổ tiên.

Từ Trung Quốc, tục lệ Thanh Minh được truyền sang Việt Nam từ thời Lý và trở thành ngày thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của người Việt.

Ý nghĩa Tết Thanh minh

Tết Thanh Minh là ngày lễ truyền thống quan trọng của người Việt, mang ý nghĩa sâu sắc. Đây là dịp để tưởng nhớ, tri ân công đức tiền nhân, những người có công khai phá và xây dựng đất nước. Thể hiện lòng hiếu thảo, biết ơn tổ tiên đã sinh thành, nuôi dưỡng. Giữ gìn và phát huy truyền thống uống nước nhớ nguồn của dân tộc

Củng cố, thắt chặt tình cảm gia đình khi mọi người quây quần bên nhau vào dịp Tết. Giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống hiếu thảo, đạo lý ứng xử với ông bà, cha mẹ. Gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc khi duy trì phong tục cổ xưa này qua hàng ngàn năm

Thời điểm để mọi người nghỉ ngơi, vui chơi sau những ngày lao động cật lực đầu năm. Tại Trung Quốc, đây là dịp lễ lớn trong năm và người lao động sẽ được nghỉ 1 ngày hoặc nhiều hơn tùy quy định.

Nên làm gì trong Tết Thanh minh

Tết Thanh Minh là dịp để ôn lại truyền thống và bày tỏ lòng thành kính với tiền nhân. Chuẩn bị cho Tết Thanh Minh ít tốn kém nhưng lại đem đến nhiều ý nghĩa. 

Thứ nhất, hãy dành thời gian dọn dẹp, làm sạch và trang hoàng nơi an nghỉ của tổ tiên. Chuẩn bị các nhang đèn, hoa quả, trái cây để làm lễ cúng. Mời các thành viên trong gia đình cùng tham gia để tăng thêm tình cảm.

Thứ hai, bàn bạc với mọi người để chuẩn bị lễ vật. Những món ăn truyền thống như cũng không thể thiếu. Ngoài ra hương, hoa, trái cây, rượu trắng... cũng đều mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Cùng nhau thắp nén nhang thơm dâng lên bàn thờ. Lần lượt kính cẩn dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện tổ tiên phù hộ cho mọi người bình an, mạnh khỏe và hạnh phúc. Sau phần nghi lễ trang trọng, cả nhà quây quần bên mâm cơm vui vẻ để ôn lại kỷ niệm xưa.

Kiêng kỵ trong Tết Thanh minh

Tết Thanh Minh là thời điểm linh thiêng, tâm linh được coi trọng nên bên cạnh việc giữ gìn sự trang nghiêm thì người Việt cũng chú ý nhiều kiêng kỵ. 

Theo phong tục, trong ngày Tết Thanh Minh cần tránh những việc khiến ông bà buồn phiền. Chẳng hạn mâu thuẫn, cãi vã nhau hay khóc lóc thảm thiết bên mộ phần. Bên cạnh đó đừng nên để xảy ra việc đổ vỡ, sứt mẻ đồ đạc trong gia đình.

Nhiều người tin rằng không may sẽ xảy ra nếu vô tình làm rớt hoặc đổ đồ cúng. Vì vậy, cần cẩn thận, tập trung làm lễ. Mọi người trong gia đình cũng không nên cho vay, mượn tiền bạc vào ngày này để tránh việc con nợ khó đòi. 

Ngoài ra, tránh xây xát sửa chữa vào ngày Tết Thanh Minh. Quan niệm cho rằng tiếng động lớn có thể làm phiền vong linh tổ tiên đang về đây. Chính vì thế, việc giữ sự tĩnh lặng, trật tự sẽ mang lại nhiều may mắn, tài lộc cho cả năm.

Ngoài những điều đã nêu, còn có nhiều kiêng kỵ khác liên quan đến ăn uống, sinh hoạt, ứng xử mà người Việt lưu ý để tránh vận xấu. 

Theo quan niệm dân gian, vào ngày này tuyệt đối tránh xa thịt chó, thịt mèo vì chúng được xem như bạn thân của con người. Người già cấm các cháu nhỏ đùa nghịch trên bàn thờ hoặc ném đất đá xuống huyệt mộ.

Đặc biệt, không được quan hệ vợ chồng vào đêm hôm Tết đến. Bên cạnh đó là những điều kiêng kỵ liên quan phong thủy như cấm cạo tóc, cắt móng tay... do lo ngại vong linh tổ tiên hiểu lầm đó là hành động bất kính.

Nhiều gia đình còn đặt ra lệ là không cho phép thức đêm, ngủ dưới gầm giường hoặc ngồi chồm hổm. Những điều này đều mang ý nghĩa tôn trọng người đã khuất. 

Gợi ý mâm cúng Tết Thanh minh

Mâm cúng Thanh Minh tại nhà thường có các món ăn đơn giản như xôi, gà luộc, rau củ quả. Bày biện thêm hoa tươi, trái cây, vàng mã để tăng thêm vẻ trang nghiêm. Nếu muốn, gia chủ có thể thay bằng mâm cúng chay thanh đạm. 

Trước giờ cúng, cần dọn dẹp nhà cửa gọn gàng, sạch sẽ. Mâm cúng đặt trang trọng trên bàn thờ tổ tiên. Người cúng mặc quần áo chỉnh tề, thắp nhang khấn vái để bày tỏ lòng thành kính và biết ơn tiền nhân.

Ngoài mộ phần, mâm cúng Thanh Minh cũng thường có các loại hoa quả, rượu trắng, chén đĩa. Nếu điều kiện cho phép, gia đình có thể làm thêm mâm cỗ chay hoặc cỗ mặn để cúng bái thêm phần trang nghiêm. Dù khác nhau về hình thức nhưng tất cả đều thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc.

Văn khấn Tết Thanh minh

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần, 3 lạy)

Con xin kính lạy chín phương Trời, mười phương Phật, Chư Phật mười phương.

Con xin kính lạy gia tiên tiền tổ, họ hàng nội ngoại hai bên gia tộc họ…... (đọc họ của gia đình).

Con xin kính lạy bà tổ cô, ông mãnh, ông bà, cô bé Đỏ, cậu bé Đỏ tại gia.

Hôm nay là ngày... tháng... năm 2024 Giáp Thìn

Nay con là người giữ việc phụng thờ, tên của con là..., tuổi…, sinh tại xã..., huyện..., tỉnh... cùng toàn thể gia đình, kính tâm đảnh lễ.

Con xin kính mời thổ công, Táo quân đồng lai cách cảm.

Con xin kính dâng lễ bạc lòng thành dịp tiết Thanh minh, kính mời hương hồn nội ngoại tổ tiên, kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em chứng giám và hưởng lễ.

Con thành tâm thành kính cúi xin tổ cô, gia tiên tiền tổ, ông bà, ông mãnh… phù hộ độ trì, đề tâm xếp nếp, vuốt ve che chở cho đại gia đình con bình an, thịnh vượng, ba tháng mùa hè chín tháng mùa đông đều mát mẻ, tốt tươi. Điều lành mang lại, điều dữ mang đi, cho công việc của gia đình con đều thuận buồm xuôi gió, gặp nhiều may mắn, gia đạo thuận hòa. 

Chúng con kính dâng lễ bạc tâm thành, cúi xin gia tiên chứng minh chứng giám cho lòng thành của toàn thể gia quyến.

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần, 3 lạy)

Ảnh: Tổng hợp